با شروع فصل پاییز و سرما، شیوع آنفولانزا در کشور افزایش یافته است. انتقال آنفولانزا درفصل های سرد سال به دلیل نزدیکی بیشتر مردم به هم از طریق عطسه، سرفه و لمس سطوح افزایش می یابد. فقط درکشور ایالات متحده، سالانه حدود ۲۰۰ هزار نفر به دلیل آنفولانزا دربیمارستان بستری می گردند. افراد مسن، کودکان، زنان باردار و افراد دارای بیماری های زمینه ای مانند آسم اغلب این افراد را تشکیل می دهند. همه گیری های آنفولانزا نیز به دلیل ظهور ویروس جدید (اغلب با منشا پرندگان و خوک ها) به دلیل عدم ایمنی درافراد جامعه، هرچند سال یک بار دیده می شود. درادامه این مطلب به طور کامل به این موضوع که آنفولانزا چیست، علائم و درمان آنفولانزا چگونه است و معرفی روش درمان انواع آنفولانزا پرداخته شده است.
آنفولانزا چیست؟
درپاسخ به این سوال که آنفولانزا چیست؟ می توان توضیح داد که آنفولانزا نوعی بیماری ویروسی و بسیار واگیردار می باشد که از طریق پخش شدن قطرات کوچک تنفسی منتقل می گردد. ویروس آنفولانزا منجر به آلودگی بینی، گلو و برخی مواقع ریه ها می گردد. ممکن است بیماری بسیار خفیف مانند سرماخوردگی در کودکان یا سرماخوردگی در بزرگسالان ایجاد نماید؛ اما گاهی نیز می تواند بسیار شدید و حتی کشنده باشد. تقویت سیستم ایمنی بدن نقش موثری برای پیشگیری از ابتلا به آنفولانزا دارد. ارتومیکسوویریده ها عامل بیماری آنفولانزا می باشند. کودکان بیش از همه درمعرض ابتلا به آنفولانزا می باشند و افراد بیش از ۶۵ سال کمتر درمعرض ابتلا به آنفولانزا قرار دارند.
انواع آنفولانزا
سه نوع ویروس آنفولانزا برای انسان وجود دارند: A، B و C. ویروس آنفولانزای نوع A به دلیل برخورداری از مخازن گسترده بین پستانداران و پرندگان و توانایی ایجاد پاندمی، از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. انواع آنفولانزا عبارتند از:
- ویروس آنفولانزا نوع A: بروز تغییرات قابل توجه درژنیک این گروه مسئول ایجاد اغلب موارد همه گیری های آنفولانزا می باشد. گاهی این همه گیری ها در گروه سنی جوانان نیز رخ می دهد. تمام اپیدمی های سالانه آنفولانزا نوع A از ۵۰ سال قبل ناشی از انواع آنفولانزا H1N1 و H3N2 می باشند.
- ویروس آنفولانزا نوع B: ویروس آنفولانزا B از لحاظ ژنتیکی از نوع A پایدارتر می باشد و مخزن حیوانی نیز ندارد. اغلب انواع آنفولانزا B که درسال های اخیر جریان داشته اند شامل ۲ نوع یاماگاتا (Yamagata) و ویکتوریا (Victoria) می باشند.
- ویروس آنفولانزا نوع C: سبب بیماری متناوب و خفیف می گردد.
علائم آنفولانزا چیست؟
علائم آنفولانزا اغلب شروع ناگهانی داشته و درتماس نزدیک با افراد مبتلا ایجاد می گردد. شدت تب، خستگی، بدن درد و احساس کسالت سبب افتراق علائم آنفولانزا از سایر عفونت های تنفسی می گردد. اغلب علائم آنفولانزا ۴۸ الی ۷۲ ساعت پس از مواجهه آغاز گشته و عبارتند از:
- گلودرد
- سرفه و خلط پشت حلق
- آبریزش از بینی
- بدن درد و درد عضلانی به خصوص در ران ها و پشت ساق
- خستگی
- قرمزی چشم ها
- سردرد
- اسهال و استفراغ (اغلب در بچه ها)
- تعریق
- قرمزی گلو
- ظاهر ناخوش و احساس کسالت
با وجود شناخت علائم، افتراق آنفولانزا از کرونا امیکرون، سرماخوردگی و التهاب و عفونت لوزه دشوار می باشد و درادامه به طور کامل تر دررابطه با تفاوت های آنفولانزا و سرماخوردگی توضیح داده شده است.
تفاوت سرماخوردگی و آنفولانزا چیست؟
درپاسخ به این سوال که تفاوت سرماخوردگی و آنفولانزا چیست درابتدا باید گفت افتراق آن ها از هم درهمه موارد ممکن نمی باشد. اما توجه به علائم زیر درافتراق و بررسی تفاوت های سرماخوردگی و آنفولانزا کمک کننده می باشند:
- شروع علائم: در آنفولانزا اغلب ناگهانی و در سرماخوردگی تدریجی می باشد.
- بدن درد: در آنفولانزا اغلب شایع و شدید و در سرماخوردگی کمتر می باشد.
- ضعف و خستگی: در آنفولانزا در اغلب موارد دیده می شود ولی در سرماخوردگی در برخی مواقع دیده می شود.
- سرفه: در آنفولانزا شدیدتر می باشد ولی به طور کلی در هر دو بیماری دیده می شود.
- گلودرد: در سرماخوردگی شایع تر است ولی به طور کلی در هر دو بیماری دیده می شود.
- عطسه: در سرماخوردگی شایع تر است ولی در آنفولانزا نیز گاهی دیده می شود.
- آبریزش بینی: در سرماخوردگی شایع تر است ولی به طور کلی در هر دو بیماری دیده می شود.
- سردرد: برای آنفولانزا شایع می باشد ولی درسرماخوردگی کمتر دیده می شود.
- تب: در آنفولانزا شایع است و اغلب ۳ الی ۴ روز طول می کشد ولی در سرماخوردگی کمتر دیده می شود.
- لرز: در آنفولانزا شایع می باشد ولی در سرماخوردگی کمتر دیده می شود.
علائم کرونا و آنفولانزا نیز بسیار شبیه به هم بوده و افتراق قطعی آن ها از روی تظاهرات بالینی به تنهایی امکان پذیر نمی باشد.
آنفولانزا در کودکان
اغلب موارد آنفولانزا در کودکان طی کمتر از یک هفته بهبود یافته و درمان می شوند. اما گاهی نیز آنفولانزا در کوکان بسیار شدید و کشنده می باشد و منجر به درگیری ریه ها می گردد. احتمال آنفولانزای شدید در کودکان کمتر از ۵ سال و به خصوص در کودکان کمتر از ۲ سال بالاتر می باشد و این گروه از کودکان اغلب از درمان آنفولانزا با مهارکننده های نورآمینیداز سود می برند. طبق توصیه سازمان پیشگیری از بیماری های واگیردار آمریکا (CDC) تزریق واکسن آنفولانزا درتمام کودکان بالای ۶ ماه توصیه می گردد.
آنفولانزا در بزرگسالان
آنفولانزا در بزرگسالان سالم اغلب بدون نیاز به درمان ضدویروسی و تنها با درمان های حمایتی در منزل کنترل می گردد. اما آنفولانزا در برخی بزرگسالان و به خصوص افراد دارای بیماری های زمینه ای مانند دیابت، نارسایی قلبی و آسم می تواند خطرناک بوده و با عوارض زیر همراه باشد:
- عفونت ریه (پنومونی)
- عفونت گوش
- عفونت سینوس
- تشدید بیماری زمینه ای
- عفونت قلب
- عفونت مغز
- عفونت منتشر در خون (Sepsis)
شروع سریع درمان آنفولانزا در بزرگسالان پرخطر نقش مهمی در پیشگیری از بروز عوارض آنفولانزا در بزرگسالان دارد.
آنفولانزا در بارداری
آنفولانزا در بارداری به دلیل تغییرات در سیستم ایمنی بدن، قلب و ریه ها اغلب شدیدتر از افراد عادی می باشد، و می تواند با عوارض متعددی در مادر و جنین وی همراه باشد. آنفولانزا در بارداری ممکن است منجر به مرگ مادر و محدودیت رشد داخل رحمی جنین (IUGR) و زایمان زودرس گردد. درمان آنفولانزا با داروهای ضدویروس در تمام دوران بارداری در مادرها توصیه می گردد. داروی ضدویروس باید طی ۲ روز اول شروع علائم در مادران باردار آغاز گردد.
احتمال آنفولانزای شدید در چه کسانی بیشتر می باشد؟
حال با پاسخ به این سوال که آنفولانزا چیست، می دانیم آنفولانزا در بسیاری از افراد طی یک هفته از شروع بیماری و بدون نیاز به درمان بهبود می یابد. اما برخی افراد نیز درگروه های پرخطر جهت ابتلا به آنفولانزای شدید طبقه بندی می گردند؛ تزریق واکسن و درمان آنفولانزا در این افراد به طور جدی تری توصیه می گردد. افراد پرخطر که احتمال آنفولانزای شدید در آن ها بیشتر است، عبارتند از:
- کودکان ۶ ماه الی ۵ سال
- بالغین بزرگتر از ۵۰ سال
- افراد با وزن بالا و بسیار چاق (شاخص توده بدنی بیشتر از ۴۰)
- افراد ساکن خانه سالمندان و کانون های نگهداری افراد بی سرپرست
- افراد ۶ ماه الی ۱۸ ساله که به طور مداوم آسپرین مصرف می کنند
- افراد مبتلا به نقص سیستم ایمنی مانند ایدز
- افرادی که داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی مانند کورتون به طور مداوم مصرف می نمایند
-
- افراد مبتلا به بیماری های زمینه ای مانند آسم، بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، دیابت، بیماری قلبی، بیماری کبدی، بیماری خونی و اختلالات عصبی
-
شروغع زودرس درمان آنفولانزا در این افراد طی ۴۸ ساعت ابتدایی شروع بیماری نقش مهمی درپیشگیری از بروز عوارض آنفولانزا دارد.
تشخیص آنفولانزا
تشخیص آنفولانزا اغلب از روی تظاهرات بالینی مانند تب، سرفه و بدن درد مطرح می گردد. درموارد شروع فصل سرد و همه گیری آنفولانزا، نیازی به انجام تست های تشخیصی درافراد نمی باشد و تشخیص قطعی تنها با توجه به علائم آنفولانزا مطرح می گردد. اما در موارد شک به آنفولانزا در فصل های ناشایع و یا افراد مبتلا به نقص سیستم ایمنی هومورال یا سلولی، استفاده از تست PCR جهت تشخیص قطعی آنفولانزا کمک کننده می باشد. همچنین استفاده از تست PCR جهت تشخیص آنفولانزا و افتراق آن از کرونا کمک کننده می باشد.
راه های پیشگیری از ابتلا به آنفولانزا چیست؟
اگرچه که تزریق واکسن آنفولانزا نقش بسیار مهمی درکاهش ابتلا به آنفولانزا و عوارض شدید آن دارد، ولی دربهترین حالت نیز واکسن تنها ۴۰ الی ۶۰ درصد موارد موثر می باشد. لذا رعایت نکات بهداشتی جهت پیشگیری از ابتلا به آنفولانزا ضروری می باشند. در پاسخ به این سوال که مهم ترین راه های پیشگیری از ابتلا به آنفولانزا چیست، به طور کلی موارد ذیل قابل ارائه است:
- شستن دست ها: استفاده از آب و صابون و شستن دست ها حداقل به مدت ۲۰ ثانیه یکی از موثرترین راه های پیشگیری از ابتلا به آنفولانزا می باشد. در صورت عدم دسترسی به آب و صابون، استفاده از محلول های بر پایه الکل نیز موثر می باشند.
- پرهیز از لمس صورت: پرهیز از تماس مستقیم دست ها با چشم ها، بینی و دهان نیز یکی دیگر از راه های پیشگیری از ابتلا به آنفولانزا می باشد.
- پوشش مناسب عطسه و سرفه: استفاده از دستمال کاغذی حین عطسه و سرفه یا گرفتن جلوی دهان و بینی با گوشه بازو نقش موثری درممانعت از پخش شدن قطرات تنفسی درهوا و پیشگیری از ابتلا به آنفولانزا دارد.
- پاکسازی سطوح: ضدعفونی کردن منظم سطوح پرکاربرد، نقش موثری در پاکسازی ذرات عفونی از روی آن و جلوگیری از انتشار بیشتر آن ها دارد.
- عدم حضور در مکان های شلوغ: احتمال انتقال آنفولانزا در اجتماعات و مکان های پرجمعیت و متراکم افزایش می یابد. لذا پرهیز از حضور در اجتماعات یکی از راه های پیشگیری از ابتلا به آنفولانزا می باشد.
رعایت نکات فوق نقش بسیار موثری درکاهش شمار مبتلایان به آنفولانزا دارند.
رعایت بهداشت و آنفولانزا
رعایت بهداشت و آنفولانزا یکی از کلیدی ترین نکات این مطلب می باشند. علی رغم رعایت تمام راه های پیشگیری از ابتلا به آنفولانزا که درقسمت قبل توضیح داده شد، همچنان مهم ترین عامل درپیشگیری از ابتلا به آنفولانزا رعایت بهداشت و عدم ارتباط با فرد بیمار می باشد. افراد مبتلا به آنفولانزا باید تا بهبودی کامل بیماری و حداقل تا ۲۴ ساعت پس از قطع تب در منزل استراحت کرده و از برقراری روابط نزدیک با سایر افراد خودداری نمایند.
درمان آنفولانزا
بسیاری از افراد بدون نیاز به درمان آنفولانزا و با استراحت در منزل طی یک الی دو هفته بهبود می یابند. البته در برخی افراد ریسک آنفولاتزای شدید و عوارض آن بیشتر می باشد و درمان آنفولانزا در افراد پرخطر باید در اسرع وقت آغاز گردد:
درمان علامتی آنفولانزا
درمان علامتی آنفولانزا اگرچه نقش موثری در بهبود حال عمومی بیمار دارد، ولی در تسریع روند بهبودی آنفولانزا نقشی ندارد. از جمله روش های درمان علامتی آنفولانزا عبارتند از:
- استراحت: تا زمان بهبودی کامل بهتر است از انجام فعالیت های سنگین پرهیز گردد. همچنین استراحت کافی به خصوص درموارد شدید آنفولانزا بسیار کمک کننده می باشد.
- مایعات: مصرف کافی مایعات نقش بسیار موثری در درمان آنفولانزا دارد. بررسی رنگ ادرار و فواصل دفع ادرار روش موثری در بررسی حجم مایعات مصرفی می باشد. ادرار کم رنگ و شفاف که هر ۳ الی ۵ ساعت دفع گردد، نشان دهنده مصرف کافی مایعات می باشد.
- استامینوفن: نقش موثری در درمان آنفولانزا برای کاهش تب، سردرد و بدن درد دارد.
- داروهای ضدسرفه: اغلب سرفه به طور خود به خود برطرف می گردد و مصرف داروهای ضدسرفه به خصوص در اطفال کوچکتر از ۶ سال برای درمان آنفولانزا توصیه نمی گردد.
درمان آنفولانزا با داروی ضدویروس
مصرف دارهای ضدویروس برای درمان آنفولانزا اگرچه که در درمان علامتی نقشی ندارد، ولی نقش موثری در کاهش شدت و مدت بیماری آنفولانزا ایفا می کنند. درمان ضدویروس آنفولانزا برای همه افراد ضروری نمی باشد، و فقط درموارد شدید بیماری و افراد پرخظر توصیه می گردد. در صورت تصمیم به استفاده از داروی ضدویروس برای درمان آنفولانزا، بهتر است درمان طی ۴۸ ساعت اول بیماری آغاز گردد. داروهای ضدویروس مورد استفاده در درمان آنفولانزا عبارتند از:
- اسلتامیویر (Oseltamivir)
- زانامیویر (Zanamivir)
- پرامیویر (Peramivir)
- بالوکساویر (Baloxavir)
داروی اسلتامیویر شایع ترین و مورد دسترس ترین داروی درمان آنفولانزا در ایران می باشد. عوارض جانبی اسلتامیویر اندک بوده و اغلب محدود به تهوع و استفراغ خفیف در برخی افراد می باشد.
آنتی بیوتیک
به طور کلی استفاده از آنتی بیوتیک ها اغلب محدود به عفونت های باکتریال می باشد. عامل بیماری آنفولانزا یک نوع ویروس می باشد و به همین دلیل آنتی بیوتیک به طور اولیه برای درمان آنفولانزا موثر نمی باشد. استفاده از آنتی بیوتیک در درمان عوارض ثانویه آنفولانزا مانند عفونت گوش، عفونت سینوس ها و عفونت ریه می تواند کمک کننده باشد. مصرف نادرست آنتی بیوتیک ها در درمان آنفولانزا منجر به بروز مقاومت های آنتی بیوتیکی و عوارض متعدد می گردد.